Nghĩ về Nguyễn Chí Thiện Trần Phong Vũ

Vài điều thưa trước – Tối Thứ Năm 25/09/2008, Phan Nhật Nam có nhã ý dành cho tôi một cuộc phỏng vấn trên đài SBTN về biến cố tòa Khâm sứ Hà Nội và Thái Hà. Trước khi kết thúc, anh nêu một câu hỏi ngoài lề: “Anh nghĩ gì về chuyện ‘Nguyễn Chí Thiện (NCT) thật – NCT giả’ vừa được khơi lại gần đây giữa lúc đang có những vấn đề nóng bỏng tại quốc nội? Nó có liên hệ gì tới điều dư luận cho là người ta muốn đánh lạc hướng sự quan tâm của bà con tị nạn ngoài này không?”

Sau khi trả lời vắn tắt, tôi đã công khai nói với anh cũng như quý khán thính giả đài SBTN là nếu có thì giờ tôi sẽ lên tiếng.

Và đây là tiếng nói của tôi, một người làm truyền thông, văn hóa tự do.

Trước hết, cần nói ngay để tránh ngộ nhận: những gì tôi viết trong bài này không phải để bênh vực hay biện hộ cho nhà thơ Nguyễn Chí Thiện. Giản dị: vì tự thân con người, nhân cách, lối sống của anh cho thấy anh không cần ai bênh vực hay biện hộ.

Cách đây ít lâu, khi đọc được đây đó những lời lẽ gay gắt nhắm vào anh (vẫn không ngoài chuyện NCT thật - NCT giả, NCT chống cộng – NCT tay sai CS), tôi dọ ý xem anh có tính lên tiếng không thì nhận được câu trả lời: “Dứt khoát tôi sẽ không bao giờ lên tiếng, vì những ai tin tôi thì họ đã tin rồi. Còn những người không tin, hoặc cố tình không tin, thì dù có cải chính cách mấy cũng vô ích”.

Bài này cũng không phải để tranh luận hay phản bác quan điểm của những người chống đối, bôi bác Nguyễn Chí Thiện. Có thể không chia sẻ nhưng tôi tôn trọng ý kiến của mọi người theo cách riêng của tôi. Vì thế, trong bài viết ngắn này tôi chỉ giới hạn vào mục tiêu duy nhất là trình bày những gì tôi biết về nhà thơ Nguyễn Chí Thiện. Tôi không có ý thuyết phục bất cứ ai phải nghĩ về nhà thơ này giống tôi, và càng không có dụng tâm trả lời hay tranh luận với những vị có những quan điểm, nhận thức khác tôi.

Tôi được gặp và quen biết Nguyễn Chí Thiện (NCT) vào những năm đầu thiên niên thứ ba, thời gian linh mục Nguyễn Văn Lý tái phát động cuộc đấu tranh cho tự do tôn giáo, cho nhân quyền nhân phẩm Việt Nam. Đây cũng là thời gian tôi cùng một số anh em bắt đầu thực hiện nguyệt san Diễn Đàn Giáo Dân để tiếp tay cho những nỗ lực của những người hoạt động dân chủ ở quốc nội, nhất là những nỗ lực của nhóm giáo sĩ Công giáo theo tinh thần cố TGM Philipphê Nguyễn Kim Điền, trong đó, LM Lý được coi là cánh chim đầu đàn.

Cái biết và sự đồng cảm của tôi về nhà thơ NCT dựa trên hai nguồn chính:

1/ Những nhân chứng mà tôi may mắn được gặp: (a) những người quen biết anh từ thời thơ ấu và (b) những nhân vật đã sống, đã trải nghiệm cùng với anh về những khổ đau nghiệt ngã và từng thông chia với anh những vần thơ uất nghẹn được nghiền ngẫm và ghi lại trong ký ức qua những tháng năm dài trong ngục tù cộng sản. Tất cả những vị này hiện còn sống và đang có mặt ở hải ngoại hoặc ở trong nước.

2/ Những cảm nghiệm cùng những nhận định riêng của cá nhân tôi về con người và nhân cách NCT.

Cách đây không lâu, trong một buổi giới thiệu thi phẩm Hoa Địa Ngục (do Cành Nam miền đông Hoa Kỳ của ông Nguyễn Ngọc Bích và bà Trương Anh Thụy xuất bản) ở phòng sinh hoạt đài Little Sàigòn Radio ở quận Cam, ông Nguyễn Thanh Hùng, một giọng ngâm thơ nổi tiếng trong nhiều chương trình thi văn trên đài phát thanh quốc gia trước tháng 4, 1975, được mời lên diễn đàn. Trước khi gửi tới cử tọa giọng ngâm điêu luyện, đa dạng và truyền cảm của anh, Nguyễn Thanh Hùng khua cây gậy chống (1)trước mặt tướng Nguyễn Bảo Trị và nhà thơ NCT trên hàng ghế đầu vừa cười vừa nhắc lại những kỷ niệm thời niên thiếu của anh với ông cựu tướng trong những năm sống ở Hà Nội trước 1954. Riêng với tác giả Hoa Địa Ngục, anh chỉ vào nhà thơ và lớn tiếng nói với mọi người: còn ông thi sĩ này tôi biết ông từ thời ông còn là một cậu bé ở làng Thượng Thọ, đồng hương của tôi, anh ruột ông là cựu trung tá QLVNCH Nguyễn Công Giân hiện cư ngụ trên DC, ấy thế mà cho đến nay vẫn có người còn nghi ngờ ông là NCT giả

Tôi tin lời chứng của Nguyễn Thanh Hùng vì tôi quen biết anh từ hồi còn ở trong nước và hiểu rất rõ về nhân cách của anh. Ngoài thái độ tôn trọng sự thật, không có lý do nào buộc anh phải lên tiếng về trường hợp NCT.

Những nhân vật giúp tôi biết về tác giả Hoa Địa Ngục trong những năm dài bị cộng sản cầm tù qua nhiều chặng thời gian và nơi chốn khác nhau gồm có các ông Nguyễn Ký (NK), hai linh mục Nguyễn Văn Lý, Nguyễn Viết C. (2), ông Kiều Duy Vĩnh (KDV) và nhà văn Vũ Thư Hiên (trong số những vị này, hai ông NK, KDV và nhà văn Vũ Thư Hiên (VTH) thuộc nhóm bạn tù thân tín được NCT đọc thơ cho nghe. Riêng nhà văn VTH, thay vì kể lại những gì ông trao đổi trực tiếp trong những lần gặp gỡ ở Mỹ hoặc ở Pháp, tôi sẽ trích lại những chứng từ của ông trong tác phẩm Đêm Giữa Ban Ngày do nhà xuất bản Văn Nghệ ấn hành năm 1997 để độc giả dễ dàng tra cứu).

Ông Nguyễn Ký: hiện cư ngụ trong vùng tiểu Sàigòn, nam California, Hoa Kỳ. Trong những năm đầu ở quận Cam, NCT sống chung với gia đình ông Ký ở thành phố Garden Grove. Bản thân tôi có nhiều dịp tới thăm NCT tại đây. Vì thế, tôi có cơ hội nói chuyện nhiều với ông Ký để có lần được cho biết: ông là người đầu tiên phát hiện NCT chính là tác giả thi phẩm đầu được lưu hành trong cộng đồng tị nạn ở HK dưới tiêu đề Tiếng Vọng Từ Đáy Vực khi chưa ai biết, kể cả những người in và phát hành tập thơ này.

Trả lời câu hỏi của tôi là nguyên do nào ông quen biết NCT và đựa vào đâu ông có thể xác quyết thi phẩm này là của NCT, ông Ký cho hay:

2/ Trong những thời khoảng bị giam chung, mỗi lần viết xong một bài thơ đắc ý, NCT thường lén đọc cho ông và một số bạn tù thân tín nghe. Nghe mãi rồi nhập tâm lúc nào không hay. Đầu thập niên 80 (khoảng năm 1982), thời gian ông mới tị nạn qua Mỹ, đang theo học tại ĐH Fullerton. Một hôm có đứa cháu cho biết vừa được coi tập thơ có tên là Tiếng Vọng Từ Đáy Vực, rồi hỏi ông khi ở tù có quen ai từng làm thơ và đi tù tới hơn hai chục năm không, ông hỏi có nhờ bài nào trong tập thơ không thì cháu ông cố nặn trí nhớ và đọc cho ông nghe câu “Bác Hồ rồi lại Bác Tôn”. Ông nhẩm đọc lại câu thơ “có vẻ quen quen” và ngay lập tức cả một dĩ vãng tù đày hiện về trong tâm trí ông. Nhẩm lại câu thơ một lần nữa, rồi như một phản xạ của vô thức, miệng ông bật ra câu thơ kế “Cả hai đều thích ôm hôn nhi đồng”. Nhìn trân trân vào khoảng không, ông nói lớn: “đích thị là Nguyễn Chí Thiện rồi!”

Chuyện này đến tai nhạc sĩ du ca Nguyễn Đức Quang (NĐQ). Qua nhạc sĩ NĐQ, ông Ký có cơ hội gặp gỡ và nói chuyện đầu đuôi với ông Đỗ Ngọc Yến. Sau đó, với bút hiệu Minh Thi, ông Ký là người thứ nhất đã phát giác trên tờ nhật báo Người Việt: NCT chính là tác giả TVTĐV từ những năm đầu thập niên 80.

Linh mục Nguyễn Văn Lý: người tù chung phòng với ông NCT trong hai năm 1990-1991 ở trại tù Nam Hà. Sau khi LM Lý tái phát động cuộc đấu tranh cho tự do tôn giáo, cho nhân quyền, nhân phẩm Việt Nam vào năm 2000, tôi có nhiều cơ hội liên lạc với LM qua Email hoặc trực tiếp qua đường giây điện thoại viễn liên. Có lúc tôi đã hỏi về NCT và được LM Lý xác nhận tất cả những gì anh đã thuật lại với tôi.

Linh mục Nguyễn Viết C.: hiện còn ở Việt Nam. Khoảng vài tháng trước, vị linh mục này qua thăm thân nhân ở Mỹ. Trong một bữa ăn ở nhà hàng Song Long đường Bolsa gồm có 5 người: ông Ký, NCT, linh mục C, linh mục Đức Minh (3) và tôi. Dịp này, LM C. đã ôn lại nhiều kỷ niệm trong hơn 10 năm ngồi tù, kể cả thời gian bị đày ải lên Cổng Trời, trong đó có khoảng 7 năm tù chung với tác giả Hoa Địa Ngục. (LM C. phải vào tù ngay từ sau tháng 7, 1954 khi còn là một chủng sinh. Sau khi được trả tự do ông trở lại chủng viện tiếp tục con đường tu học và mãi tới đầu thập niên 90 mới được chịu chức linh mục).

Ông Kiều Duy Vĩnh (KDV): hiện ở Hà Nội. Trong tác phẩm Chuyện Kể Năm 2000, nhà văn Bùi Ngọc Tấn có nhắc tới một nhân vật đồng tù tên Kiều Xuân Vĩnh. Đấy chính là KDV mà vì lý do riêng tác giả họ Bùi đổi tên đệm của ông Vĩnh. Trước tháng 7 năm 1954, KDV là đại úy tiểu đoàn trưởng trong quân đội quốc gia. Ông là SVSQ trừ bị khóa đầu ở Nam Định. Sau nhiều lần bị từ chối, cách đây mấy năm ông được sở CA Hà Nội cho phép qua Mỹ thăm thân nhân.

Trong buổi gặp gỡ anh em ở hàng hiên tòa soạn tuần báo Viettide (khi ấy còn ở đường Moran và là tòa soạn của tờ Việt Báo hiện nay), nhờ anh Đỗ Việt Anh thông báo tôi tìm tới góp mặt. Nếu trí nhớ của tôi không quá tệ thì bữa ấy có sự hiện diện của các anh Vũ Thư Hiên, NCT, Đỗ Quý Toàn, Đỗ Việt Anh, Phạm Phú Minh, Phạm Quốc Bảo, Nguyễn Xuân Nghĩa, cô Mai Khanh và một số anh em khác tôi không nhớ hết, nhà văn Nhật Tiến có mặt nhưng vì bận bên trong tòa soạn nên ít xuất hiện… Trên bàn có bia và đồ nhậu (gà vịt quay, đồ phá lấu, bánh mì).

Tôi nhớ trong buổi gặp gỡ hôm ấy, KDV uống khá nhiều, gần như ông không ăn hoặc ăn rất ít. Ông kể lại đủ thứ chuyện: chuyện cùng với Phan Hữu Văn theo chân và chỉ đường vẽ lối cho mấy chuyên viên truyền hình người Pháp toan tính đột nhập trại Thanh Cẩm để phỏng vấn tù nhân Đoàn Viết Hoạt nhưng bất thành, chỉ lấy được ít hình quanh trại. Những pha đứng tim mà anh và Phan Hữu Văn (thời gian hai người được tự do đang ở Hà Nội) trải qua trong cuộc phiêu lưu đầy bất trắc ấy. KDV cũng nói tới lý do ông kẹt lại Hà Nội năm 1954 rồi bị cộng sản tống vào nhà tù ngót 20 năm: vì chữ hiếu phải vâng lời song thân khi ấy mang ảo tưởng là cộng sản sẽ buông tha cho gia đình nhờ có công với kháng chiến (trước đây hai cụ đã đóng góp nhiều cho Mặt Trận Việt Minh). Nhưng các cụ đã lầm: chỉ ít lâu sau khi đất nước chia đôi, KDV bị tống giam và thân phụ ông bị đấu tố đến chết!

Có lúc ông khóc ngất. Có lúc ông cất tiếng cười như ngây, như dại. Giữa giòng lệ KDV cao giọng chửi đổng những kẻ may mắn được thoát thân ra hải ngoại, được hưởng đủ thứ tự do thế mà lại manh tâm mon men tìm về làm tôi mọi cho một chế độ bạo tàn!

Rồi ông đứng dậy cất giọng sang sảng ngâm thơ. Hết thơ Phạm Thái tới thơ NCT. Ngây ngất nhìn bóng dáng cao lớn của KDV, nghe ông ngâm thơ mà tôi như thấy thấp thoáng trước mắt, trong hồn, hình ảnh uy dũng mang vẻ man dại, hoang đường của một mẫu tráng sĩ thời xưa. Ông ngâm hết bài này đến bài khác, nhất là những trích đoạn ẩn giấu tâm trạng bi phẫn trong bài thơ dài có tên Đồng Lầy (4). Những vần thơ hào sảng như nằm sẵn trong ký ức cứ thế tuần tự trào ra. Có một lúc, NCT hích vào vai tôi nói nhỏ: trí nhớ thằng Vĩnh thật khiếp đảm! Anh có nhận ra bài nó vừa ngâm không? Nó nói của tôi mà chính tôi cũng không còn nhớ nữa.

Ngày hôm sau, như đã ước hẹn trước, tôi tới nhà cựu trung tá Khanh thuộc binh chủng không quân đón KDV đi thăm một nhóm bạn bè, phần đông là những người chưa hề biết ông. Trong khi trao đổi, chuyện trò với anh em, ông tâm sự: “vợ tôi là người Công giáo, chúng tôi lấy nhau nhưng đạo ai nấy giữ. Tuy vậy, vì chiều vợ, tối tối tôi thường cầu kinh chung với bà và các con tôi. Mỗi lần đọc kinh Lạy Cha đến câu ‘…như chúng con cũng tha kẻ có nợ chúng con’ là tôi khựng lại. Tội không muốn đọc tiếp. Không phải là người quá khích, tôi có thể tha bất cứ ai, riêng tụi cộng sản bất nhân đã làm tan nát gia đình tôi, tôi không thể nào tha được!”

KDV cũng kể cho tôi và các bạn tôi nghe nhiều chi tiết về NCT trong những năm tháng ở tù chung, kể cả những gặp gỡ sau này vào những thời gian hai người được trả tự do. KDV cho biết, chính trong những thời khoảng ấy, ông được NCT đọc cho nghe những vần thơ được viết ra bằng máu lệ của anh, đến nỗi lâu ngày đã nhập tâm, cho đến nhiều năm sau ông vẫn còn nhớ.

Trong dịp này, theo lời yêu cầu của KDV tôi đã tìm gặp thân nhân, bạn bè xin được một số kính lão, kính cận đủ thứ để tặng ông, vì theo ông, những cặp kính đáng vứt đi hoặc bi bỏ xó bên này nhưng lại rất cần cho bà con bên nhà phần đông là những người nghèo khổ không có khả năng mua kính mới. Tôi và nhóm bạn bè tôi cũng tặng anh một ngân khoản, giúp anh trang trải một phần những chi phí bắt buộc cho chuyến đi thăm thân nhân. Dịp Uyên Thao về thăm Việt Nam vài năm trước tôi cũng gửi mấy trăm để biếu người bạn mới này.

Nhà văn Vũ Thư Hiên: Để khỏi phải kể lại những gì tôi được nghe từ chính cửa miệng VTH trong một lần gặp gỡ bên Pháp và nhiều lần ở Mỹ, tôi xin trích lại vài đoạn trọng tác phẩm Đêm Giữa Ban Ngày của anh do Văn Nghệ xuất bản tại California, HK lần đầu năm 1997 (5).

Trang 725 Đêm Giũa Ban Ngày (ĐGBN) giòng thứ 6 tính từ đầu trang:

“Anh Nguyễn Chí Thiện, một tù nhân có thâm niên đáng kính, một nhà thơ được ưu ái trong tầng lớp trí thức của xã hội tù…”

Trang 726 ĐGBN từ giòng thứ tư đến cuối và qua 25 giòng đầu trang 727:

“Nguyễn Chí Thiện làm nhiều thơ. Chiều chiều chúng tôi tụ họp nhau ở sau trại ngắm hoàng hôn, uống trà và nghe thơ. Nhìn cảnh những Kiều Duy Vĩnh, Nguyễn Chí Thiện, Lê Trình, Văn Thợ Mộc, Tôn Thất Tần…, kẻ đứng người ngồi trong ráng chiều bàng bạc của một vùng rừng núi âm u bắt đầu ngả sang màu tím, tôi nhớ tới bức tranh vẽ Những Người Tháng Chạp (6) trong cảnh lưu đày ở Sibir thời Nga Hoàng.

Những bài thơ của Nguyễn Chí Thiện không hợp với tạng tôi. Thơ của anh trần trụi, bỗ bã, nói thẳng vào vấn đề, mà tôi thì lại thích thơ gợi, thơ kích thích trí tưởng tượng, thứ thơ cho phép người đọc được tham gia thêm vào cái đã có sẵn trong bài thơ, câu thơ một chút tâm hồn mình. Nhưng cũng có bài của anh đọng lại trong trí nhớ:

Cao lênh khênh giữa các bạn tù, Nguyễn Chí Thiện nhìn đời qua cặp kính trắng mà đàng sau chúng là cặp mắt lồi ngơ ngác.

Bộ quần áo trại phát, dự tính cho người tù có chiều cao trung bình, quá cũn cỡn trên người anh, làm thò đôi cẳng chân khẳng khiu ra ngoài. Thiện không bao giờ đi dép, tứ thời anh diện đôi guốc mộc tự đẽo, làm anh cao thêm mấy phân nữa. Thiện không phải là người tù bướng bỉnh, chống đối bất cứ ai vào bất cứ lúc nào. Anh còn thuộc loại hiền lành nữa là khác. Có vẻ lúc nào anh cũng ngơ ngác, cũng ngạc nhiên trước cuộc đời bụi bậm và uế tạp. Anh ghê tởm nó, nhưng cũng không có ý định dọn dẹp nó hay sửa chữa nó. Nói tóm lại anh chẳng gây sự với cán bộ trại giam. Nhưng đó là một người tù không thể bẻ gẫy. Tinh thần bất khuất trong những người tù không biểu hiện ở thái độ ngang tàng mà ở thái độ bất cần, thái độ khinh mạn.

Có lần đi lao động về tôi thấy Nguyễn Chí Thiện đã bị khóa cánh tiên ngoài cổng trại. Trông anh như bộ xương người trong giờ cách trí –lồng ngực ưỡn ra nhìn rõ từng rẻ sườn. Nhìn thấy tôi Thiện mặt đỏ gay còn cố mỉm cười thay lời chào.

Những người tù số lẻ lặng lẽ đi ngang bạn mình đang bị hành hạ. Mặt họ đanh lại. Tôi nghĩ: chỉ cần nhìn thấy cảnh này chứ không cần nếm nó người dân cũng khó mà yêu được chế độ.

Kiều Duy Vĩnh đánh giá cao cái ngoại lệ mà người tù chống cộng cực đoan dành cho tôi.

- Thiện nó tin anh lắm đấy! Mà cũng trọng anh lắm đấy! Nếu không nó chẳng đọc thơ cho anh nghe đâu…”

Nói chuyện trực tiếp qua đường giây điện thoại với tác giả ĐGBN chiều Thứ Tư 01/10/2008, tôi được Vũ Thư Hiên xác nhận là những đoạn liên hệ tới NCT trong hồi ký, anh viết từ những năm 1993, 1994, tức là thời gian NCT còn ở trong nước chưa qua Hoa Kỳ. Theo tôi, đây là một sự kiện đáng chú ý.

Tám năm trời quen biết, tôi có dịp gặp gỡ, trao đổi với NCT trong nhiều sinh hoạt cộng đồng. Không phải chỉ ở quận Cam, mà còn ở nhiều nơi. Những lần cùng anh xuất hiện trong những cuộc họp báo, những cuộc phỏng vấn, những buổi hội luận trên các đài phát thanh, các chương trình truyền hình ở nam hoặc bắc California. Những lần giới thiệu sách cho bản thân, cho những bằng hữu thân quen như tác giả Đỗ Mạnh Tri (Pháp) với các tác phẩm Hiện Tượng Nguyệt Biều - Di Sản mác-Xít Tại Việtnam; như nhà biên khảo Minh Võ (San Diego, HK) và các tác phẩm Hồ Chí Minh, Nhận Định Tổng Hợp - Sách Lược Xâm Lăng Của CS; hay tác giả Tường Lam (Đức quốc), Ngược Giòng Thới Gian; anh cũng đề tựa cuốn Ai Giết Hồ Chí Minh của Minh Võ…

* Một mẫu người có trí nhớ đặc biệt, óc nhận xét, phán đoán tinh tế, sắc bén.

* Một nhân cách khác thường: trọng điều nhân nghĩa hơn tiền bạc, dứt khoát chọn lối sống khắc khổ, tự chế như một nhà tu.

Quan trọng hơn hết, nơi anh tôi bắt gặp một người có một tinh thần quốc gia không dời đổi, một lập trường chống cộng – nói chính xác hơn là chống cái ác – dứt khoát, kiên định. Có lần Đỗ Mạnh Tri nói với bạn bè anh: “đối với tôi, chỉ với Hoa Địa Ngục, Nguyễn Chí Thiện đã là một Monument, một Tượng Đài sống”. Riêng người viết những giòng này đã hơn một lần thú nhận với những người thân quen: cùng một đề tài vạch trần tội ác cộng sản, một tiếng nói của NCT nặng gấp trăm lần tiếng nói của tôi.

Về nhân cách NCT: Chưa bao giờ tôi thấy anh thất hứa với bạn bè. Chưa lần nào anh tỏ ra là kẻ chuộng hư danh, ham tiền bạc. Dù cuộc sống đơn nghèo, đạm bạc – trước khi được hưởng tiền trợ cấp SSI dành cho những người trên 65 tuổi, anh sống bằng tiền nhuận bút của hai tác phẩm Hoa Địa Ngục và Hỏa Lò do nhà xuất bản Cành nam ở miền Đông chi trả (8) và trong ba năm ở Pháp do tổ chức IPW (International Parliament of Writers) đài thọ chi phí ăn ở – anh luôn khảng khái khước từ sự giúp đỡ của anh em, dù nhiều hay ít, kể cả trường hợp những tác giả nhờ anh đi đây đó giới thiệu sách và tỏ ý muốn biếu tặng anh một số tiền như một cách để cám ơn anh.

Gần đây, vì Phan Nhật Nam có ý bán căn nhà nhỏ của anh trong khu mobilhome trên đường McFadden (nơi NCT đang ở chung), anh hỏi tôi xem có chỗ nào cho share phòng không, tôi tâm sự với một người bạn. Ngay sau đó người bạn này và chủ nhà vốn là người thân của anh mời tôi và NCT tới coi một căn hộ thật khang trang trên lầu một, với đầy đủ tiện nghi: phòng ngủ, bếp, phòng tiếp khách, trang bị đồ đạc tươm tất, sẵn sàng để dọn vào. Trong một buổi ăn chiều hôm sau ở nhà hàng Bon Ami trên đường Euclid, trước mặt tôi và anh bạn, chủ nhân thẳng thắn ngỏ lời mời NCT đến ở vô điều kiện, không phải trả bất cứ chi phí nào, kể cả tiền nhà. Anh cám ơn và khất sẽ trả lời sau khi đi San Franciso, theo lời mời của tổ chức Pháp Luân Công, trở về. Nhưng khi ra xe, anh nói nhỏ với tôi: “vì không muốn làm buồn lòng một người có lòng tốt với mình, tôi chưa trả lời ngay. Nhưng trong thâm tâm tôi đã quyết định từ chối. Anh nghĩ coi, làm sao tôi có thể nhận một ân huệ lớn lao một cách khơi khơi như vậy được!”

Lần anh giúp giới thiệu tác phẩm Di Sản Mác-Xít Tại Việt Nam, tác giả là Đỗ Mạnh Tri nhờ tôi chuyển biếu anh 300 MK, nhưng anh dứt khoát chối từ. Viện cớ là không có nhu cầu. Bị ép quá, anh nhận, nhưng ngay sau đó đã tặng lại cho nguyệt san DĐGD vào lúc tờ báo còn ở giai đoạn phôi thai. Lần anh giúp giới thiệu tác phẩm Hồ Chí Minh, Nhận Định Tổng Hợp và viết lời tựa cho cuốn Ai Giết Hồ Chí Minh trước đó của nhà biên khảo Minh Võ, anh cũng nhất định từ chối không nhận tiền, mặc dầu tôi và anh Minh Võ hết sức nài ép. Trường hợp anh giới thiệu tác phẩm Giáo Hoàng Gioan Phaolô II, Vĩ Nhân Thời Đại của tôi ở nam California ấn bản đầu năm 2005 và lần tái bản năm 2006 trên San Jose cũng tượng tự như thế. Rồi đến lần ông Bùi Hạnh Nghi, phu quân tá giả Tường Lam từ Đức quốc qua nhờ anh giới thiệu cuốn Ngược Giòng Thời Gian ở quận Cam và San Jose anh vẫn giữ nguyên tắc bất di dịch là một mực chối từ mọi thứ thù lao, mà theo lẽ công bằng anh có quyền nhận.

Thứ nhất, đưa tiền nhờ anh chuyển biếu những nhà văn trong nước mà anh thường giúp đỡ (vì trong quá khứ tôi đã chứng kiến nhiều lần anh trao tiền tận tay cho nhà văn Vũ Thư Hiên, khi 200 khi 100 để nhờ chuyển về VN tặng những người bạn tù ngày xưa, trong khi tôi biết rõ bản thân anh lúc ấy cũng không dư giả gì.) Những dịp như vậy có lần anh nhận và cũng có lần anh từ chối với lý do vừa mới gửi rồi.

Thứ hai, khi nhà xuất bản Cành Nam tái bản cuốn Hoa Địa Ngục, tôi đã trao anh một số tiền mặt nói là để đặt mua trước mấy chục cuốn tặng bạn bè ở xa. Cách này thật ra cũng chỉ có giá trị tượng trưng vì thực ra sách của anh mỗi lần tái bản và giới thiệu đây đó đều được độc giả nhiệt tình chiếu cố không còn một cuốn. Tôi còn nhớ hôm giới thiệu sách ở hội trường đài Little Sàigòn Radio, theo lời căn dặn trước của NCT, ông Nguyễn Ký, một trong những người tình nguyện giúp anh trong buổi sinh hoạt hôm ấy, đã gói sẵn số sách tôi đặt mua. Nhưng vào phút chót, khi thấy vẫn có người cần mà sách đã hết, tôi nói ông Ký mở ra để bán. Phần tôi sẽ chờ lấy đợt sau.

Về khả năng và trí thông minh: Có nhiều cơ hội nói chuyện trực tiếp với NCT và qua những lần nghe anh phát biểu về nhiều lãnh vực, từ chính trị tới văn hóa, thi ca đông tây kim cổ (9), thấy anh quán triệt gần như tất cả mọi vấn đề, tôi không khỏi ngạc nhiên khi đối chiếu với tuổi tác và thời gian vướng vòng lao lý rất sớm của anh.

* Về khả năng Pháp ngữ, tôi phải thành thật thú nhận là tôi không đủ tư cách để đưa ra nhận xét riêng. Nhưng dựa vào những gì nguyên luật sư kiêm nghị sĩ Nguyễn Văn Chức nói với tôi, tôi tin NCT là người có trình độ. Tôi thường tự hỏi: do đâu mà một người sinh năm 1939, bị đi tù rất sớm như NCT lại có được một khả năng hiểu biết về Pháp ngữ như thế? Theo tôi phỏng đoán thì có lẽ nhờ trí thông minh, có năng khiếu về ngoại ngữ, dựa vào cái nền của những năm ở bậc tiểu, trung học và tổng cộng thời gian 27 năm ngồi tù giúp anh có cơ hội học hỏi qua sách vở và các bạn đồng tù, nên mới được như thế chăng? Trong tác phẩm Viết Về Bè Bạn, nhà văn Bùi Ngọc Tấn có nói tới trường hợp nhà văn Dương Tường, một người ngồi trên ghế nhà trường không được bao lâu, tham gia kháng chiến, đi bộ đội từ thời niên thiếu, rày đây mai đó, nhưng vì hiếu học, chiếc ba lô trên vai lúc nào cũng đầy nhóc sách vở. Nhờ thế sau này không những Dương Tường nối tiếng là người viết và là nhà phê bình văn học có hạng mà còn là người thông thạo nhiều sinh ngữ. Ông quen biết rất nhiều tác giả Âu Mỹ. Mỗi khi những vị này ghé qua Việt nam đều phải nhờ tới vai trò trung gian của ông. Tiết lộ của nhà văn họ Bùi giúp tôi lý giải một phần thắc mắc về trường hợp NCT.

Trở lại những điều ông Nguyễn Văn Chức nói với tôi về NCT, có lúc tôi ngần ngại không muốn nhắc tới trong bài viết này, vì sợ do một căn nguyên nào đó sẽ bị phủ nhận. Nhưng tin rằng sự thật trước sau vẫn là sự thật, và hẳn luật sư Chức, dù trong hoàn cảnh nào, cũng chia sẻ một niềm tin như tôi về điều này, do đó tôi xin phép ghi lại vài lời, vẫn chỉ với mục tiêu duy nhất là trình bày những gì tôi biết về NCT mà thôi.

Năm 1996, khi tôi viết xong tập biên khảo Một Thoáng Nhìn Về GHVN Qua Biểu Tượng Đức Gioan Phaolô II, tôi được ông Nguyễn Văn Chức viết Lời Tựa cho cuốn sách. Từ đấy chúng tôi thường liên lạc với nhau. Một hôm (tôi không nhớ đích xác năm nào), trong khi đàm đạo nhiều chuyện qua đường giây điện thoại viễn liên, luật sư Chức đề cập tới NCT. Ông cho hay đã có lần NCT ở chơi trong nhà ông cả tuần lễ. Trong thời gian ấy, NCT lúc nào cũng quanh quẩn bên tủ sách của ông, trong đó hầu hết đều là sách tiếng Pháp và tiếng Anh, văn học, thi ca, chính trị, luật pháp, đủ loại. Ban đầu ông hoài nghi trình độ đọc và hiểu Pháp ngữ của NCT, vì thế nhân một lúc thuận tiện ông gợi lại tên và tác phẩm của một vài tác giả Pháp để dò ý NCT. Và qua cuộc trao đổi hôm ấy ông nhìn nhận là NCT có một trình độ khá vững về Pháp ngữ cũng như am tường về nhiều tác giả, tác phẩm thời danh của Pháp. (10)

* Về trí nhớ và óc phân tích, tổng hợp: Qua những lần cùng NCT lên tiếng trong những buổi hội luận hoặc phỏng vấn trên TV, Radio, hoặc những lần nghe anh nói chuyện đây đó, điều tôi hết sức cảm phục là trí nhớ đặc biệt và óc phân tích, tổng hợp sắc bén, nhanh nhạy của anh. Ký ức của NCT không chỉ giới hạn trong hàng trăm bài thơ của anh, hay của một vài tác giả nào đó mà anh đã nhập tâm từ thuở nào. Nó còn bộc lộ cả trong những trích dẫn bất chợt về câu nói của một văn nhân, nghệ sĩ, một chính trị gia, một nhà khoa học đông tây, kim cổ nào đó khi anh cần minh chứng hoặc làm sáng lên ý tưởng của một vấn đề anh vừa đề cập. Trong những lần NCT được mời thuyết trình, tôi chưa bao giờ thấy anh phải viết ra giấy, dù chỉ là một dàn bài sơ lược.

NCT có một lối nói dễ dàng, giản dị, không cầu kỳ, làm dáng. Anh luôn tỏ ra là người biết tôn trọng đối tượng anh nói với, và vì thế anh được cử tọa, dù thuộc thành phần thượng lưu, trí thức hay bình dân quý mến và nồng nhiệt đón nhận. Một phần quan trọng, theo nhận định của tôi, là mỗi khi đến với cử tọa, với khán thính giả, anh đến bằng tấm lòng, bằng trái tim chứ không chỉ bằng ngôn ngữ. Những gì anh nói ra xuất phát từ tấm lòng chân thành, ngay thẳng của mình.

* Về lập trường chính trị: Nguyễn Chí Thiện không phải là một chính trị gia. Anh không xếp hàng trong bất cứ đảng phái chính trị nào. Nhưng anh là người có một lập trường chính trị rõ rệt, dứt khoát, không dời đổi. Đó là lập trường quốc gia, chống lại mọi thế lức gian dối, độc ác mà chủ nghĩa nô bộc cộng sản được anh xếp lên hàng đầu. Trong hồi ký Đêm Giữa Ban Ngày, nhà văn Vũ Thư Hiên xếp NCT vào loại “chống cộng cực đoan”. Ở một khía cạnh nào đó, nhận xét này không sai. Nơi cuối trang 725 và đầu trang 726, nhà văn họ Vũ viết:

“– Nạn đói là kinh niên đối với một nước như Trung Quốc –tôi nói với Thiện-. Không phải những người cộng sản là nguyên nhân duy nhất. Thời Tưởng, tôi biết, nạn đói còn xảy ra nhiều hơn. Hãy nhớ lại bọn Tàu phù sang ta năm 1945. Không phải chỉ đói, mà còn man rợ nữa…

Thiện trợn mắt. Anh không thích một câu đế ngang xương như thế. Với anh, cộng sản là xấu, là tồi tệ, là kinh tởm, chấm hết. Không một cái gì của cộng sản có thể là tốt.

Cái cách tôi đánh đồng loại chính quyền Tưởng Giới Thạch với chính quyền Mao Trạch Đông như thế là không được. Không hiểu sao anh vẫn chấp nhận tôi…”

Có lẽ chỉ với hai tác phẩm Hoa Địa Ngục, Hỏa Lò và với những chứng từ trên đây của nhà văn Vũ Thư Hiên đã quá đủ. Tôi không cần phải nhắc lại những gì chính tai tôi được nghe trong những buổi thuyết trình, hội luận, phỏng vấn ở nhiều nơi mà NCT là diễn giả chính, để chứng minh lập trường quyết liệt và dứt khoát của anh đối với chủ nghĩa độc tài chuyên chính cộng sản. Ngay lúc đang ở trong nhà tù cộng sản mà NCT đã như thế thì khi được tháo cũi, xổ lồng, anh có bôn ba đây đó để vạch trần bộ mặt thật nhơ nhớp, phản bội đất nước, phản bội dân tộc của chế độ cộng sản thì chỉ là chuyện đương nhiên, không cần tranh cãi.

Nhắc tới nguồn dư luận cho rằng NCT đang ở hải ngoại là NCT “giả” do cộng sản dựng lên để phá đám, một người bạn nói đùa với tôi: nếu đúng như vậy thì tôi mong cộng đồng mình ở ngoài này được đảng và nhà nước chiếu cố cung cấp thêm cho vài ba chục hoặc 100 NCT khác nữa. Dù là câu nói đùa, tự thâm tâm tôi chia sẻ ước mong này của anh bạn.

Trên đây là tất cả những gì tôi biết về con ngưới, tác phong, tư cách và lập trường của nhà thơ NCT. Cái biết ấy căn cứ vào những gì chính tôi nghe được, đọc được qua những chứng từ của những nhân vật hiện còn sống ở trong nước hoặc hải ngoại, trong đó có những chi tiết trích dẫn nguyên văn trong tập hồi ký đồ sộ của nhà văn Vũ Thư Hiên: tác phẩm Đêm Giữa Ban Ngày.

Tôi không che giấu tình cảm kính trọng và quý mến của tôi đối với Nguyễn Chí Thiện.

Vì nhân cách của anh. Nhất là vì ở anh, tôi tìm được một mẫu người đồng tâm, đồng chí. Cả anh và tôi đều không trực tiếp làm chính trị, không có tham vọng chính trị, nhưng chúng tôi có chung một ý thức và quan điểm chính trị: ngày nào còn sống, còn thở, chúng tôi quyết tâm tiếp tục dấn thân tiếp tay với những cá nhân, những tập thể đang đấu tranh tiêu diệt mọi thế lực gian dối, độc ác để xây dựng một một thể chế dân chủ, tư do, trong đó nhân quyền, nhân phẩm của 84 triệu đồng bào phải được triệt để tôn trọng trên quê hương Việt Nam khốn khó.

Trần Phong Vũ

Cũng như bài viết đã đăng trên ĐCV.net trong những ngày thượng tuần tháng 10-2008 và sau đó được nhiều nhật báo, tuần báo và các tạp chí ở nam, bắc California, ở DC và nhiều nơi khác đăng tải, trong bài này, người viết vẫn giữ nguyên ý định là tuyệt đối không bài bác, tranh luận với bất cứ ai và cũng không có tham vọng phủ nhận hay thuyết phục những người có quan điểm khác về con ngươi, lập trường, nhân cách hoặc những gì liên quan tới nhà thơ Nguyễn Chí Thiện (NCT).

Nội dung những điều được trình bày tiếp lần này vẫn chỉ giới hạn trong những gì tôi biết thêm về tác giả Hoa Địa Ngục. Ở phần nói về những trải nghiệm riêng đối với NCT trong bài viết trước, tôi đã công khai bày tỏ tình cảm quý mến và cảm phục mà từ lâu tôi đã dành cho anh. Cảm tình ấy lúc này vẫn không thay đổi. Vì thế, tôi không ngần ngại nhận lời giúp anh làm người điều hợp cuộc gặp gỡ báo chí và đồng hương ở nam California hôm Thứ Bảy 25-10-2008[1], dù biết trước những rủi ro, bất trắc và những hệ lụy có thể đem đến cho tôi.

* NCT, tù nhân lương tâm trong hơn một phần tư thế kỷ trong nhà tù CsVN, với NCT đang sống và sinh hoạt giữa cộng đồng VN tị nạn ở hải ngoại là một.

* Thi phẩm Hoa Địa Ngục I (còn được mệnh danh là Vô Đề hoặc có những tên khác như Bản Chúc Thư Của Một Người Việt Nam hay Tiếng Vọng Từ Đáy Vực khi xuất hiện ở hải ngoại đầu thập niên 80) chính là đứa con tinh thần của NCT “duy nhất”, người đã chấp nhận mọi hệ quả thương đau, vượt hàng rào an ninh CS đột nhập tòa đại sứ Anh năm 1979 để gửi gấm những vần thơ bằng máu và nước mắt của mình ra phổ biến ở nước ngoài.

Cũng cần nói thêm, đây là quan điểm riêng của tôi, không liên hệ tới bất cứ ai, tổ chức nào.

Tác phẩm Cruel Avril của Olivier Todd do nhà xuất bản Robert Laffont, Paris ấn hành lần đầu năm 1987 và tái bản năm 2005, viết rằng “NCT đã chết trong tù mùa hè năm 1987”. Chi tiết này củng cố nghi vấn NCT hiện nay là NCT “giả” và NCT “thật” không còn hiện hữu trong đời! Vì biết giáo sư Trần Văn Tòng[2] hiện ở Paris là người có nhiều liên hệ thân thiết với nhà văn Olivier Todd, trung tuần tháng 10 vừa qua, tôi đã liên lạc để nhờ ông phối kiểm lại với tác giả Cruel Avril chi tiết kể trên.

Trong email hồi âm ngày 14-10-08, từ thủ đô Pháp quốc, giáo sư Tòng cho biết:

“…2) Về vấn đề Olivier Todd viết trong tác phẩm "Cruel Avril" (NXB Robert Laffont, 1987) là Nguyễn Chí Thiện đã chết trong tù vào mùa hè 1987 (Cruel Avril trang 418) thì sau đây là những chi tiết cần biết :

a) Khi Olivier Todd chuẩn bị viết quyển "Cruel Avril" tôi có giới thiệu cho anh ký giả Lâm Ngọc Loan để giúp anh thu thập và kiểm chứng các tài liệu bằng Việt ngữ, cùng thực hiện các cuộc phỏng vấn bằng tiếng Việt. Tin Nguyễn Chí Thiện chết trong tù năm 1987 là do Lâm Ngọc Loan lấy nguồn từ tạp chí "Quê Mẹ" của ông Võ Văn Ái và chuyển lại cho Olivier Todd.

b) Khi Nguyễn Chí Thiện đến Paris lần đầu, Oliver Todd và tôi có tham dự buổi họp mặt với Nguyễn Chí Thiện do chùa Khánh Anh tổ chức. Và Olivier Todd có phát biểu trong dịp nầy một cách rất nồng hậu về Nguyễn Chí Thiện trước cử tọa.

c) Dĩ nhiên Olivier Todd ý thức nhu cầu cần phải sửa chữa đoạn viết về Nguyễn Chí Thiện đã chết trong tù năm 1987 trong quyển "Cruel Avril". Khi chuẩn bị ấn bản năm 2005 của tác phẩm, để đánh dấu 30 năm Sàigòn thất thủ, Olivier Todd có nhờ tôi sắp xếp việc hiệu chính và sửa chữa các điểm sai trong tác phẩm. Trong dịp nầy chúng tôi có nêu lên việc sửa chữa đoạn về Nguyễn Chí Thiện. Sau đó vì bận công việc phải xa nước Pháp một thời gian khá lâu, nên tôi không thể theo dõi ấn bản 2005 của quyển Cruel Avril. Và rất tiếc cái đoạn nói vế Nguyễn Chí Thiện đã chết năm 1987 vẫn không được sửa chữa.

Hiện Olivier Todd bận công việc không có mặt ở Paris. Nhưng tôi sẽ liên lạc với anh, và chắc chắn anh sẽ làm những điều cần thiết để đính chính vế cái tin Nguyễn Chí Thiện đã chết trong tù năm 1987”. (Email của giáo sư Trần Văn Tòng: tranvantong@yahoo.fr)

Trong cuộc gặp gỡ báo chí và đồng hương tại khách sạn Ramada chiều Thứ Bảy 25-10-08, NCT đã công bố nội dung lá thư nguyên văn Pháp ngữ của tác giả Cruel Avril gửi anh ngày 18-10-2008 kèm phần chuyển ngữ. Sau đây là vài trích đoạn trong thư của nhà văn Olivier Todd:

“… một sai lầm ( trang 418) trong quyển sách «Cruel Avril» của tôi (Nhà Xuất Bản Robert Laffont, Paris 1987). Tôi viết là ông đã chết trong tù vào mùa hè 1987. Tin tức sai lầm nầy do một cộng tác viên chuyển đến cho tôi. Cô ấy đã lấy tin đó trong một bài báo của tập san Quê Mẹ”.(une erreur (page 418) de mon livre Cruel Avril (Edition Robert Laffont, Paris 1987). J’écrivais que vous étiez mort en prison en été 1987. Cette fausse information m’a été communiquée par une collaboratrice. Elle l’a tenue d’un article de la revue Quê Me).

“Tôi rất tiếc đã không sửa chữa sai lầm của tôi trong ấn bản 2005 của quyển ‘Cruel Avril’. Tôi xin thành thật cáo lỗi cùng ông – và hân hoan chúc tụng ông bởi vì ông vẫn còn sống đây và vẫn tiếp tục tranh đấu. Bạn tôi, Trần Văn Tòng, anh của Bá, có mặt trong buổi gặp gỡ của chúng ta vào tháng 5 năm 1996. Thân mến và xin phép hẹn ông ‘ngày mai ở Sàigòn!’» (Je regrette de ne pas avoir corrigé mon erreur dans l’édition de 2005 de mon livre ‘Cruel Avril’. Je vous présente mes sincères excuses – et toutes mes félicitations puisque vous êtes en vie et que vous vous battez. Mon ami Tran Van Tong, frère de Ba, était présent à notre rencontre de mai 1996. Mes amitiés et si vous le permettez : ‘demain à Saigon!’)

Được biết thư này do GS Trần Văn Tòng chuyển cho NCT (coi Email của GS Tòng trong phần trích đoạn điện thư của ông gửi cho tôi).

Là nạn nhân của một chủ nghĩa độc tài, bạo ngược và gian dối, cũng như đa số đồng hương tị nạn, trong những năm đầu khi NCT mới qua Mỹ, nghe những lời đồn đại về chuyện NCT “thật”, NCT “giả” và ai thực sự là tác giả thi phẩm Hoa Địa Ngục I, cá nhân tôi không khỏi phân tâm. Rồi từ phân tâm trở thành nghi vấn. Nhưng khi được anh bạn Nguyễn Sỹ Hưng, người cùng làm việc chung với tôi trong nhật báo Sóng Thần ở Sàigòn trước tháng 4-1975 cho hay: Ngay từ cuối năm 1995, thời gian NCT mới qua Mỹ và trong cộng đồng tị nạn đang dấy lên nguồn dư luận “thật, giả” về nhân vật này, chính anh đã nhờ văn phòng của chuyên gia Dorothy Brinkerhoff (Master Certified Graphoanalyst) ở Long Beach làm một cuộc giảo nghiệm tự dạng giữa thủ bút lá thư Pháp ngữ kèm bản thảo thi tập Vô Đề (Tiếng Vọng Từ Đáy Vực, Hoa Địa Ngục I) được đưa vào tòa đại sứ Anh ở Hànội năm 1979 và hai trang viết tay khác (a) trang đầu bài thơ Đồng Lầy (b) phần kết lá thư viết từ Virginia ngày 07-11-2005 của NCT, một phần nghi vấn của tôi đã được giải tỏa. Chuyên viên giảo nghiệm kết luận: tuồng chữ của tất cả những văn kiện trên đều do MỘT NGƯỜI viết. (Anh Hưng đã gửi cho NCT bản giảo nghiệm này)

Trong cuộc tiếp xúc với báo giới và đồng hương hôm 25-10, anh Nguyễn Sỹ Hưng đã được mời lên làm chứng sự kiện trên đây. Dịp này, trước đại diện các cơ quan truyền thông Việt ngữ và đông đảo đồng hương, ngoài bản của anh Hưng, NCT cũng công bố kết quả cuộc giáo nghiệm tự dạng thứ hai do chính anh mới thực hiện hôm 15-10-08 tại văn phòng A and M Matley (Examiner of Documents & Handwriting) có trụ sở ở San Francisco, CA Hoa Kỳ.

Những tài liệu để giảo nghiệm gổm: (1) thủ bút lá thư bằng Pháp ngữ kèm bản thảo thi phẩm Hoa Địa Ngục I được đưa vào tỏa đại sứ Anh năm 1979 (2) thủ bút trang đầu bài thơ Đồng Lầy (3) thủ bút lá thư NCT viết gửi giáo sư Nguyễn Ngọc Bích ngày 06-12-1995 và (4) một trang thủ bút bằng Anh ngữ của NCT giải thích những thuật ngữ dùng trong nhà tù CsVN.

Bản kết quả giảo nghiệm dài hơn 5 trang trình bày chi tiết phương phảp thực hiện với lời kết luận: sẵn sàng làm chứng trước tòa của chuyên gia giảo nghiệm tự dạng Marcel B. Matley.

Cũng trong cuộc gặp gỡ báo giới và đồng hương hôm Thứ Bảy 25-10-08, NCT còn cung cấp cho đại diện các cơ quan truyền thông Việt ngữ trong cộng đồng hai tài liệu giảo nghiệm về diện dạng của anh bởi văn phòng Stutchman Forensic Laboratory (Audio & Video Forensics. Forensic Photography) do Gregg M. Stutchman và Stephen C. Buller đứng tên thực hiện trong hai thời điểm: 29 tháng 6 năm 2006 và 03 tháng 8 năm 2006. Việc giảo nghiệm dựa trên (1) tấm hình đen trắng chụp anh thời trai trẻ, (2) hình chụp lúc anh ở tù CS năm 1991 (sau khi NCT qua Mỹ, tấm hình này được dùng làm bìa cuốn Hạt Máu Thơ) và (3) một số hình chụp trong thời gian NCT đã ra hải ngoại. Những tấm hình này được kèm theo bản giảo nghiệm diện dạng, và cũng như các bản giảo nghiệm tự dạng, tất cả được sao ra để trong tập hồ sơ phổ biến tới báo giới .

Nội dung cả hai bản giáo nghiệm đều đưa tới kết luận chung là tất cả những tấm hình này chứng tỏ được chụp từ MỘT NGƯỜI, tức là NCT ngày nay.

Quý đồng hương nào muốn có để tham khảo có thể liên lạc thẳng với nhà thơ Nguyễn Chí Thiện ở địa chỉ:

Trong bài Nghĩ Về Nguyễn Chí Thiện được đưa lên DCV.net đầu tháng 10-2008, tôi đã được anh bạn Nguyễn Thanh Hùng[3] chỉ cho “biết” quê hương bản quán NCT là làng Thượng Thọ, đồng hương với anh bạn, và là em ruột cựu trung tá an ninh QLVNCH Nguyễn Công Giân[4]. Người viết cũng trực tiếp được gặp gỡ một số bạn đồng tù thân thiết một thời của NCT như các ông Nguyễn Ký[5], Kiều Duy Vĩnh[6], Linh mục Nguyễn Viết C.[7]. Nhờ thế tôi may mắn có được một số dữ kiện cụ thể liên hệ, gắn bó với người thật (NCT) và việc thật (những bài thơ tù do NCT sáng tác và âm thầm, kín đáo trao đổi, ngâm nga với các bạn tù của anh) để “biết” và hiểu NCT hơn. Một cách gián tiếp, xuyên qua tác phẩm Đêm Giữa Ban Ngày của nhà văn Vũ Thư Hiên[8] và tác phẩm Con Chiên Lạc Bầy Của Chúa của tác giả Trần Tự[9] cũng cung ứng cho tôi một số hiểu biết về khả năng và nhân cách của NCT trong đời thường hay trong cảnh tù ngục. Lá thư gửi ra hải ngoại gần đây của linh mục Phan Văn Lợi[10] và những dịp nói chuyện qua đường giây điện thoại viễn liên với cha Nguyễn Văn Lý, thời gian ngài chưa bị tù trong phiên tòa bịt miệng, giúp tôi xác tín thêm những gì tôi đã thấy, đã biết về anh.

Dù vậy, tôi rất hiểu và thông cảm những băn khoăn, nghi ngại của một số những anh chị em đồng hương còn bị vương mắc bởi những nghi vấn về NCT trước những nguồn dư luận được đổi thay, điều chỉnh, nâng cấp từng ngày[11]. Giản dị vì, như đã nói ở trên, chính bản thân tôi có lúc cũng không khỏi phân tâm, ngờ vực!

Sau khi nghi vấn NCT “thật”, NCT “giả” và những cái đuôi nối dài bất tận của nó không còn sức thuyết phục nữa, tuồng như lúc này thiểu số những thành phần quyết tâm đốn ngã NCT tạm ngừng lại ở phán quyết (không biết đã là phán quyết cuối cùng chưa?): cha đẻ của thi phẩm Hoa Địa Ngục (tức thi phẩm Vô Đề, Bản Chúc Thư…, Tiếng Vọng…) không phải là NCT mà là một tù nhân khét tiếng nào khác đã bị CsVN thủ tiêu! Phán quyết này dẫn tới hệ luận: NCT là kẻ đạo văn! Từ đấy nảy sinh điều gọi là “một vụ án văn học lớn nhất thế kỷ”! Ghê gớm hơn nữa là người bị lên án trước công luận không chỉ giới hạn là kẻ “cầm nhầm” thơ văn người khác, mà còn là một tên tội đồ của dân tộc, một thứ gián điệp do cộng sản đào tạo và đạo diễn để tìm cách đột nhập lãnh thổ xứ Cờ Hoa với âm mưu khuynh đảo mang tính quốc tế –một tội danh có khả năng khiến kẻ được gán ghép có thể bị trục xuất, bị ngồi tù hoặc tệ hơn là lên ghế điện!

Dưới đây là công trình ráp nối, đúc kết của một người bạn gửi lại cho tôi để minh họa về những suy diễn chính anh nghe, đọc được đây đó nhằm lý giải luận cứ cho rằng thi phẩm Hoa Địa Ngục I là của người khác, không phải của NCT:

… Sau khi thủ tiêu tác giả “chính hiệu” của thi tập Vô Đề, đảng và nhà nước CsVN tìm một thiếu niên có tên NCT nhốt vào tù nhiều phen, tổng cộng 27 năm; ngày ngày buộc phải học thuộc lòng mấy trăm bài thơ đào cha bới mẹ “Bác” và “Đảng”; phải tự tay chép lại từ bài đầu đến bài chót, lâu lâu hé ra cho các bạn đồng tù cỡ KDV, NK, VTH, LM/NVC nghe chơi vài bài -hẳn là với dụng ý đề phòng sau này có người làm chứng cho chắc ăn (!?)-; lại phải học tiếng Pháp để viết một lá thư, rồi đúng vào giờ N trong một ngày đẹp trời năm 1979, nhân thời gian được tạm trả tự do, tìm cách đột nhập tòa đại sứ Anh quốc ở Hànội trao tận tay thi tập kèm lá thư cho một nhân viên sứ quán. Và dĩ nhiên khi vừa ra khỏi hàng rào sứ quán lại bị cho vào nằm nhà đá hơn 10 năm sau đó, chờ đúng ngày đúng giờ đảng đã ấn định, được nhập cảnh Mỹ để… làm gián điệp (!), không chỉ là gián điệp của Hànội mà còn là của Bắc Kinh!

Bị hớp hồn vào những ngõ ngách, tình tiết, lớp lang của câu chuyện mang nội dung gay cấn, giật gân kiểu Z28 trên đây, có lúc người viết những giòng này tưởng chừng cũng sa đà vào tình trạng hoang mang, hoài nghi bất định. Hiện tượng này có thể do tình trạng suy thoái về tâm sinh lý của một người đã luống tuổi. Cũng có thể vì tinh thần chống cộng quá cao, quá hăng say mà ra chăng. Nhưng vẫn còn may là nếu những người già có những nhược điểm như mắt mờ, chân chậm, trí nhớ lãng đãng như khói mây, thì cũng còn có cái ưu điểm là thận trọng, không còn nóng vội như thời trai trẻ.

Nhờ thế, sau những phút giây lạc lòng, bị hớp hồn đắm đuối vào khoảng trống của vô thức, người viết bài này vẫn còn đủ tỉnh táo để suy đi tính lại. Từ đấy những câu hỏi bất chợt nảy sinh:

- Câu chuyện mang tính giả tưởng trên đây có thực không? Nếu thực thì khổ công làm như vậy đảng và nhà nước CsVN được gì và mất gì?

- Nếu quả đúng là NCT đã “cầm nhầm” thi phẩm Hoa Địa Ngục thì ai (hoặc những ai) có đủ tư cách và thẩm quyền nhờ công luận (kể cả công lý) giúp cho “châu về hiệp phố”, đưa kẻ đạo văn (nhất là đạo văn không phải chỉ để đánh bóng mình mà còn để thi hành mưu toan làm gián điệp) vào vị trí mà luật pháp xứ sở này dành cho đương sự?

Từ những câu hỏi trên đây, lá thư của cựu thẩm phán Nguyễn Cần (có bút danh quen thuộc là Lữ Giang và Tú Gàn) được công bố trên NET gần đây để trả lời những vấn nạn do ông Trần Văn Hòa nêu ra, đã củng cố cho những điều tôi biết và tin về NCT.

Ngoài những chi tiết liên quan tới vấn đề giảo nghiệm tự dạng, hai trong 4 câu trả lời trong thư của anh khiến tôi chú ý. Xin được chép lại nguyên văn sau đây:

“1.- Trên nguyên tắc, một khi Nguyễn Chí Thiện xuất trình tập thơ Vô Đề và xác nhận tập thơ đó là của ông, sự xác nhận đó có giá trị cho đến khi có phản chứng. Người nào muốn phủ nhận sự xác nhận đó, có trách nhiệm phải đưa phản chứng”

“4.- Hậu quả pháp lý: Nếu quả thật có một phương pháp nào đó có thể xác định Nguyễn Chí Thiện không phải là tác giả của tập thơ Vô Đề, chính tác giả của tập thơ đó mới có quyền đòi Nguyễn Chí Thiện chịu trách nhiệm dân sự trước pháp luật”.

Cá nhân tôi hoàn toàn chia sẻ quan điểm và cách lý luận trên đây của tác giả lá thư. Nó giúp tôi xác tín thêm những gì mình biết về NCT

Có lần, trong lúc trà dư tửu hậu, một anh bạn thân nửa đùa nửa thật nói với tôi:

“Không biết ngoài tâm bút Niềm Đau Của Huế (NĐCH), trường ca Mùa Hợp Tấu, hồi còn ở trong nước ông có làm thơ viết văn nhiều không hay chỉ chuyên viết sách giáo khoa, bình luận, tham luận chính trị, thời sự trên báo chí, đài phát thanh? Nhưng căn cứ vào sự kiên: trong số 8 tác phẩm của ông xuất bản ở ngoài này có tới 5 cuốn biên khảo hoặc suy tư mang tính tôn giáo, nên nếu bây giờ có một nhân vật nào đó khơi khơi tuyên bố tâm bút NĐCH là của y rồi ngang nhiên ấn hành ở đây thì tôi đố ông có cách nào để làm sáng tỏ trước công luận? Đấy là chưa kể là ông sẽ lý giải ra sao cho xuôi nếu có người nêu câu hỏi là xưa nay đọc ông, người ta chỉ thấy những bài phân tích, nhận định với những lý luận khô cứng, làm gì có khả năng viết một tác phẩm vừa bóng bẩy, lãng mạn, vừa sâu lắng cuốn hút người đọc như tác phẩm NĐCH?”

Nghe người bạn nêu lên câu hỏi mang tính giả tưởng ứng vào trường hợp chính bản thân mình, ban đầu tôi hết sức ngỡ ngàng, không khỏi liên tưởng tới trường hợp NCT và hoàn cảnh éo le của anh. Nhưng khi đọc luận cứ của cựu thẩm phán Nguyễn Cần, tôi chợt hiểu ra vấn đề.

Nếu quả thật có chuyện lạ đời xảy ra cho tôi như lời anh bạn, thì cho dù hiện không còn giữ được bản thảo hoặc bản in cuốn NĐCH trong tay những tôi vẫn có rất nhiểu phương cách để chứng minh tác phẩm ấy là của tôi. Trước hết và trên hết: đấy là sự thật vì tôi vẫn còn hiện hữu bằng xương bằng thịt nơi đây. Và sự thật này còn được nhiều người làm chứng: nữ sĩ Trung Dương và nhà văn Uyên Thao, chủ nhiệm và chủ bút nhật báo Sóng Thần ở Sàigòn trước tháng 4-75. Ngoài ra còn có nhiều nhân chứng khác như các ký giả Vũ Thanh Thủy, Dương Phục, Lê Thiệp, Duy Đăng, Nguyễn Tuyển, Thiên Ân, Lê Phú Nhận, Vũ Ánh, bình luận gia Lý Đại Nguyên (tất cả đều đang định cư tại Mỹ). Bởi vì trước khi được in thành sách vào những ngày Sàigòn náo động cuối năm 1974, đầu năm 1975, tâm bút NĐCH đã được đăng hàng ngày trên nhật báo Sóng Thần suốt thời gian gần một năm tôi làm việc tại đài phát thanh Huế (ngay sau biến động Mùa Hè Đỏ Lửa 1972).

Ứng dụng vào trường hợp khúc mắc của NCT và thi phẩm Hoa Địa Ngục I (Bản Chúc Thư…, Tiếng Vọng…, Vô Đề), mọi thắc mắc còn lại nơi tôi đều được giải tỏa. Theo cách lý giải của nguyên thẩm phán Nguyễn Cần thì chỉ có nhân vật tự xưng mình là tác giả của thi phẩm này (hoặc vợ con, thân nhân đương sự, nếu đương sự đã qua đời hoặc thất tung) mới có khả năng và thẩm quyền đưa ra những phản biện (dĩ nhiên phải là những phản biện khả tín) để “lật mặt nạ những khúc mắc, gian dối” của sự việc, nếu có, và để trả lại công bằng, sự thật cho vấn nạn được đặt ra lâu nay và để bảo toàn không khí an vui, đoàn kết trong cộng đồng tị nạn để mọi người cùng nắm tay nhau đi tới trong nỗ lực góp phần vào cuộc đấu tranh giải thể chế độ bạo tàn cộng sản trên quê hương. Trái lại, sẽ chỉ là những tố cáo vu vơ có khả năng dẫn tới những hệ lụy khôn lường cho chính những thành phần tung tin thất thiệt vì đã xúc phạm tới phẩm giá, danh dự và sự an toàn đời sống của nạn nhân bị vu cáo. Đấy là chưa nói tới những hệ quả tại hại cho những mục tiêu chung của đồng bào tị nạn.

Trong khi suy tư để viết ra những điều biết thêm về NCT, tôi thường đẩy trí tưởng tượng của mình đi xa hơn, mong tìm được giải đáp cho câu hỏi là nhà nước và đảng CsVN đã “được” và “mất” những gì nếu quả thật như lời đồn đoán của một vài nguồn dư luận là họ đã bó nhiều công sức, tâm trí và thời gian “nặn ra” một NCT nhằm tiến hành một điệp vụ ghê gớm nào đó?

Câu trả lời tìm thấy là họ đã mất quá nhiều và chẳng gặt hái được gì hết. Cho nên tất cả tuồng như chỉ là “giả vấn đề” mà thôi, khó có chuyện thật như thế xảy ra.

Suy nghĩ một cách thuận lý thì nếu quả thật có một tác giả “thứ thiệt” nào đó có thể gây nên những nguy hại cho chế độ đến nỗi đảng và nhà nước phải thủ tiêu (nhất là khi cái đầu mối tạo nên những nguy hại này lại là những bài thơ bốc lửa đương sự đã viết ra) thì hà cớ gì họ không thủ tiêu luôn toàn bộ tập thơ đi cho gọn mà lại tạo cơ hội cho nó tung bay khắp bốn phương trời hải ngoại, trở thành thứ vũ khí vạn năng đánh thẳng vào đầu não của chế độ như trong suốt hơn một thập niên qua? Hẳn sẽ có phản biện: đối phương muốn dùng chính “của độc” này để củng cố uy tín cho NCT ngõ hầu đương sự dễ dàng thực hiện mưu sâu làm “gián điệp” –không phải chỉ cho Hànội mà cho cả Bắc Kinh, cũng không phải chỉ nhắm lũng đoạn cộng đồng người Việt ở hải ngoại mà còn là cả Hiệp Chúng Quốc Hoa Kỳ!

Từ vấn nạn trên, ngay lập tức một số câu hỏi tiếp theo lại được đặt ra:

* Cũng trong thời khoảng ấy, CS, nói chung và CsVN, nói riêng, đã thủ đắc những lợi lộc nào qua việc nặn ra một NCT để đưa ra hải ngoại?

Dựa vào những hiểu biết của riêng mình, căn cứ vào chứng từ của bè bạn và đồng hương khắp nơi và nhất là nhân danh một thành phần trong cộng đồng tị nạn Việt Nam không chấp nhận chế độ cộng sản, tôi khẳng quyết rằng: bất cứ ở đâu và trong tường hợp nào, từ hành vi tới ngôn ngữ, NCT luôn chứng tỏ là kẻ thù bất cộng đái thiên với chủ nghĩa cộng sản, với cá nhân kẻ tội đồ của dân tộc là Hồ Chí Minh, với tập đoàn lãnh đạo ăn trên ngồi trước hiện tại ở Bắc Bộ Phủ. Trong hồi ký Đêm Giữa Ban Ngày của Vũ Thư Hiên, chương 40 (trang 727 ấn bản năm 1997 của nhà xuất bản Văn Nghệ, và trang 751 ấn bản đặc biệt của tủ sách Tiếng Quê Hương năm 2008), tác giả viết về NCT như sau: “…đó là một người tù không thể bẻ gẫy”.

- Ai không thể bẻ gẫy: những sát thủ trong đảng và nhà nước CsVN.

- Và cái gì không thể bẻ gẫy: nhà tù CS và những cực hình man rợ nhất của chúng.

Trước nguồn dư luận về NCT “giả” và NCT “thật”, dựa vào những kinh nghiệm về nhà thơ này, một người bạn của tôi thường công khai bày tỏ lòng mong ước hão huyền là phải chi cộng đồng mình có được vài ba chục, một trăm NCT như thế thì may mắn biết mấy. Không ngờ từ bên trời Tây có người còn nuôi ước vọng hão huyền gấp trăm lần ông bạn ở Mỹ. Trong email hồi âm cho tôi hôm 14-10 liên hệ tới điều sai lầm của tác giả Olivier Todd trong cuốn Cruel Avril là NCT đã chết trong tù năm 1987, giáo sư Trần Văn Tòng viết:

“ Mặt khác, trong dịp gặp anh NCT vào tháng 2 năm 2008 tại Orange County, California, tôi có hỏi anh về các chiến dịch tố cáo NCT “giả” nay đã đi đến đâu và nói đùa với anh: ‘tôi không biết người ngồi ăn tối với tôi hôm nay là NCT “thật” hay NCT “giả”, nhưng nếu người như anh là NCT “giả”, thì tôi nghĩ là Việt Nam cần có thêm 10 ngàn NCT “giả” như thế!”

* Những Xịa Lớn, Xịa Nhỏ của người Mỹ nghĩ gì và sẽ hành sử ra sao trước nguồn dư luận cho rằng có một gián điệp thuộc loại quốc tế đang lộng hành trên đất nước này?

Hẳn khó ai trong tập thể người Việt tị nạn chúng ta có điều kiện trả lời, ngoại trừ những người có trách nhiệm trong guồng máy trị an của xứ Cờ Hoa.

[1] Cũng xin nói thẳng, nói thật một điều: vì nhiều lý do chủ quan cũng như khách quan, tôi không hài lòng về vấn đề tổ chức, nội dung, diễn tiến kể cả kết quả buổi gặp gỡ báo chí và đồng hương hôm 25-10. Tôi đã thấy rõ điều này rất sớm, nhưng vì lòng tự trọng và ý thức trách nhiệm, buộc tôi phải ở lại đến phút cuối.

[2] Trưởng nam của cố bác sĩ Trần Văn Văn và là bào huynh của liệt sĩ Trần Văn Bá, người vừa được đồng hương vinh danh trong một buổi lễ long trọng tổ chức tại tòa Thị Chính Quận 13, Paris hôm 27-9 vừa qua.

[3] Người có giọng ngâm thơ thiên phú trong chương trình thi văn Tao Đàn của cố thi sĩ Đinh Hùng trên đài phát thanh Quốc gia trước đây. Hiện anh định cư ở bang Texas.

[4] Ông Giân từng là tù nhân của chế độ CsVN trong hơn 10 năm, được qua Mỹ theo diện HO và hiện định cư ở DC. Ông Giân đã bất ngờ xuất hiện trong cuộc gặp gỡ giới truyền thông của NCT ở khách sạn Ramada hôm 25-10-2008.

[5] Ông Ký cũng bị ở tù cộng sản trong vòng 15 năm. Vượt biển qua Mỹ đầu thập niên 80, hiện là cư dân Quận Cam. Ông là người đầu tiên phát hiện danh tính tác giả thi phẩm Hoa Địa Ngục I ngay khi mới được ấn hành ở Mỹ dưới tiêu đề do nhà xuất bản tự đặt là Tiếng Vọng Từ Đáy Vực. Phát giác này đã được ông Ký công bố trên tờ Người Việt hồi ấy dưới bút hiệu Minh Thi.

[6] Trước tháng 7-1954 KDV là đại úy tiểu đoàn trưởng trong quan đội quốc gia. Ông ở lại Hànội và sau đó bị chế độ CS tống giam nhiều đợt, tổng cộng trên 15 năm. Sau nhiều lần bị từ chối, vài năm trước ông được qua Mỹ thăm thân nhân, dịp này tôi may mắn được trực tiếp gặp gỡ và trao đổi với ông nhiều chuyện.

[7] Vị LM này hiện ở VN. Theo lời căn dặn của LM Đức Minh (nguyên giáo sư đại chủng viện St John HK, thày dạy thày C. ở tiểu chủng viện Vinh từ năm 1950 đến 1954 và cũng là người đã tạo dịp cho tôi gặp cha C. khi ngài qua thăm thân nhân ở Mỹ cách nay vài tháng), vì lý do an ninh không nên nêu rõ tên thật ngài.

[8] ĐGBN do Văn Nghệ xuất bản lần đầu năm 1987, tiếp đó được tái bản nhiều lần, ở nam California, HK và gần đây tủ sách Tiếng Quê Hương mới in lại trên khổ lớn, bìa cứng, bìa bọc ngoài offset 4 màu.

[9] Do nhà xuất bản Thanh Niên ấn hành năm 1992 ở Hànội. Coi lại chi tiết trong bài trước.

[10] Đăng tải trên nguyệt san Diễn Đàn Giáo Dân số 84 phát hành tháng 11-2008.

[11] Trước khi “biết” để quý mến và đồng hành với tác giả của những vần thơ có sức mạnh vạn năng làm lay chuyển đến tận gốc rễ chù nghĩa cộng sản bất nhân, cũng như mọi người Việt Nam nặng lòng với quê hương dân tộc, bản thân tôi cũng không khỏi có lúc vẩn lên những câu hỏi.

HOME